Амьдралын утга учир шалтгаан, гэр бүл, хайр, ажил гээд л бидний өдөр тутам бодож толгойгоо гашилгах үедээ гашилгаж явдаг сэдвүүдийн талаар нэгэн настай багшийн хичээлээс бичигдсэн нэгэн номыг орчуулж үзьз гэж бодсоор явсан юм. Би өөрөө уншсан нь хэдэн жилийн өмнө. Өөртөө ч хүргэж хүнд ч хүргэх үүднээс, бас дээрээс нь гадаад хэл, бас монгол хэлний мэдлэгээ барих зорилго агуулан, цувралаар орчуулан тавих болно. Алдаа огноо байвал хэлж хайрлана уу.
Нэг: Хичээлийн тухай ерөнхий
Хөөрхий хөгшин багшийн минь сүүлийн хичээлүүд долоо хоногт нэг удаа, түүний гэрт, цонхны дэргэд өглөөний цайны дараа явагддаг байсан юм. Хичээлийн сэдэв "Амьдралын утга учир". Бүгд, настай профессорын өөрийн туулж ирсэн амьдралаас олж мэдсэн зүйлсийн тухай байсан.
Түүний хичээлд даалгавар болон дүн байхгүй, гэхдээ долоо хоног бүрт тест-тэй байлаа. Тэр нь настай багшийн асуусан асуултанд хариулах, мөн өөрөө асуулт бэлдэж түүнээс асуух гэсэн тест байсан юм. Түүгээр ч зогсохгүй хичээлийн дундуур настай багшийн биеийг тэргэнцэр дээрээсээ гулсан доошлох үед эргүүлэн өргөн суудалд нь тэгшлэх, унаж ирсэн нүдний шилийг нь тааруулан зүүж өгөх гэсэн биеийн хөдөлмөр шаардагдан, мөн хичээлийн төгсгөлд баярлалаа, баяртай гэж түүнийг үнссэнээр оноогоо өсгөдөг байсан юм.
Хичээлд ямар ч сурах бичиг хэрэггүй, тухай бүр хайр, ажил алба, хамт олон, гэр бүл, хөгшрөлт, уучлал өршөөл, тэгээд эцэст нь үхэл.... гэсэн сэдвүүдийг багтаасан байсан юм.Хамгийн төгсгөлийн хичээл маань маш товчхон, ердөө хэдхэн үг л байсан.
Төгсөлтийн баяр бол оршуулгын ёслол.
Түүний хичээлд эцсийн шалгалт байгаагүй хэдий ч түүний хичээлээс юу сурч мэдэж авсан тухайгаа дүгнэн бичих хэрэгтэй байлаа, Тэр нь энэ, таны гарт байна.
Настай багшийн маань хичээл ганц л оюутантай байлаа, тэр нь би...
1979 оны хаврын төгсгөлөөр нэгэн чийгтэй халуун Бямба гаригийн үд дунд.
Зуу зуун оюутнууд Их сургуулийн хашаан дахь зүлгэн дээр эгнүүлсэн сандал дээр зэрэгцэн сууцгаана. Бүгд цэнхэр урт хантааз өмссөн оюутнууд сургуулийн захирлын индэр дээр хэлэх уртаас урт үгийг тэсэн байн сонсож байлаа. Түүнийг үгээ хэлж дуусангуут төгсөлтийн баярын ёслол дуусч бид бүгдээрээ хашгиралдан малгайгаа авч өөд шидсэнээр, Массачүсэтийн Брандийс Их сургуулийн бакалаврын ангийг албан ёсоор төгсөв.
Профессор Морри Шварц миний хайртай багш нарын минь нэг байсан учир түүнийг танилцуулахаар гэрийнхэнийхээ байгаа газар руу дагуулан очсон юм. Хүчтэйхэн салхи ирвэл тэнгэрт нисээд л явчихмаар тэрээр жоохон жоохоноор хөлөө зөөж ядан алхлах жижигхэн биетэй, гялалзсан цэнхэр нүд, гурвалжин хамар, том чихтэй, өргөн дух руу нь хэдхэн ширхэг мөнгөлөг цагаан үс унжина.
Тэрээр эцэг эхэд маань түүний хичээл дээр би хэрхэн оролцдог байсан тухай ярьж, "Та хоёр үнэхээр сайн хүүтэй, түүнээр бахархах хэрэгтэй " гэнэ. Би жаахан ичингүйрэн доош хөл рүүгээ харна. Тэгээд түүнтэй салахдаа төгсөлтийн баярын өмнөх өдөр түүнийг мартахгүй байхын тулд түүнд авсан байсан мөнгөлөг өнгөтэй жижигхэн цүнхээ багшдаа бэлэглэсэн юм.
Магадгүй би, түүнийг намайг мартахгүй байхыг хүссэн байх.
"Митч, чи үнэхээр сайн шавь байсан шүү" гэж тэр инээмсэглэн хэлээд намайг тэвэрэхэд надаас жижигхэн биетэй тэрээр яг л миний хүүхэд шиг нуруугаар минь бүтэн тэвэрч, миний дотор сонин болж нэг л том болчихсон юм шиг хачин оргиж билээ. Тэр холбоотой байгаарай гэж хэлэхэд би юу ч бодолгүй "мэдээж" гэхэд, нэг алхам хойшлох түүний нүдэнд нулимс цийлэгнэж байхыг би олж харсан юм.